Czym jest asymetria?
Asymetria ułożeniowa niemowląt jest stanem klinicznym, w którym zauważamy zaburzenia w budowie ciała i/lub jego postawie i/lub motoryce. Asymetria charakteryzuje się zróżnicowaną etiologią, lokalizacją i stopniem natężenia. Objawy asymetrii mogą dotyczyć struktur ciała (asymetria strukturalna), jego funkcji (asymetria funkcjonalna, tj. motoryczna) lub jednych i drugich. Mogą ujawniać się miejscowo, tzn. dotyczyć określonego obszaru ciała (asymetria miejscowa), bądź dotyczyć całego ciała (asymetria uogólniona). Asymetria jest stanem dynamicznym dlatego często zaobserwujemy przejście asymetrii miejscowej w uogólnioną, asymetrii strukturalnej w funkcjonalną i odwrotnie funkcjonalnej w strukturalną. Stąd też dokładne określenie podłoża asymetrii ułożeniowej w tym zależności strukturalno-funkcjonalnej jest dość trudne.
Przyczyn asymetrii jest niezmiernie wiele. Najczęściej występuje asymetria idiopatyczna tzn. że jej podłoże jest niejasne bądź nieznane, w przypadku której największe znaczenie odgrywają czynniki środowiskowe. Rzadziej odnotowana jest asymetria symptomatyczna, u podłoża której leżą zaburzenia powodujące asymetrię strukturalną i/lub funkcjonalną. Plagiocefalia ułożeniowa (spłaszczenie główki) i preferencja jednej ze stron uważane są jedne z najczęściej występujących asymetrii posturalnych (miejscowych), które stanowią poważne wyzwanie terapeutyczne.
Asymetria może rozwinąć się już w ciąży i/lub w okresie poporodowym u noworodków.
Pozycja szermierza (2 miesiąc)
fot.pozycja szermiercza
Po ukończeniu pierwszego miesiąca życia dziecka możesz zaobserwować asymetryczną pozycję czyli tzw. pozycję szermierza. Ułożenie tułowia zależne jest od ułożenia głowy tzn. rączka i nóżka po stronie w którą patrzy maluszek (stronie twarzowej) są w wyproście, a po stronie przeciwnej ugięte. Pozycja szermierza jest to stan fizjologiczny (naturalny), więc nie musisz się martwić. Ważne jednak aby taka aktywność występowała po prawej stronie i lewej. Później dziecko stopniowo wyrasta z pozycji szermierza.
Symetria (3 miesiąc)
Około 3/4 miesiąca życia ciało dziecka układa się symetrycznie. Zauważysz, że Twój maluszek dąży do symetrycznego ustawienia główki w linii środkowej ciała, prostego tułowia, obręczy barkowej i biodrowej ułożonej równolegle tzn. nosek, broda, mostek, pępek i spojenie łonowe tworzą jedną linię. Dodatkowo bobas zacznie łączyć rączki w linii środkowej ciała unosząc przy tym nóżki w powietrzu leżąc stabilnie na plecach. Z kolei na brzuchu maluszek bez trudu dłużej utrzymuje głowę nad podłożem wykonując ruchy w prawo i lewo. W tej pozycji może wytrzymać nawet kilkadziesiąt sekund. Dziecko utrzymuje symetryczny podpór na przedramionach łokcie znajdują sie w linii barków. Co więcej, miednica oparta jest o podłoże, biodra znajdują się w wyproście, a kolanka są lekko zgięte.
Co może być niepokojące?
Objawy asymetrii są różnorodne. Wśród dominujących widocznych oznak asymetrii znajdziemy:
- widoczna preferencje jednej strony ciała (np. głowa odwrócona tylko w jedną stronę)
- spłaszczenie głowy po jednej stronie
- w ok. 3 miesiącu życia problem z utrzymaniem głowy w linii środka
- tułów wygina się w tzw. literkę C
- obręcz barkowa i biodrowa ułożone nierównolegle względem siebie
- niekontrolowane przekręcanie się z brzucha na plecy
- dominująca aktywność jednej rączki lub nóżki
- wykonywanie obrotów z pleców na brzuch w jedną stronę
- próby wstawania z jednej nóżki
- wchodzenie po schodach zaczynając każdy krok w górę tylko ulubioną stroną
W razie jakichkolwiek Waszych wątpliwości należy skonsultować się z fizjoterapeutą, który oceni rozwój i postawę Twojego dziecka oraz dobierze odpowiednie ćwiczenia dostosowane indywidualnie dla niego. Jak już wiesz asymetria ciała może mieć różne podłoże, dlatego odpowiednia diagnostyka oraz wczesna interwencja jest niesamowicie istotna. Nie oznacza to jednak, że rehabilitacja będzie trwała długie miesiące, wszystko zależne jest od szybkości interwencji oraz stanu maluszka.
5 sposobów jak uniknąć asymetrii
Postaram się wam przybliżyć podstawowe zasady, które pomogą ustrzec Twoją pociechę przed asymetrią:
- Postaraj się aby Twój maluszek już od pierwszych dni miał kontakt z naprzemiennością. Jeśli podnosisz i nosisz dziecko, staraj się aby wykonywać to zarówno na prawą jak i lewą stronę. Nie zapomnij o karmieniu podczas którego również zmieniaj strony, a w czasie przebierania staraj się obracać bobasa na boczki. Jednostronność może prowadzić do powstania lub pogłębiania asymetrii. Już od pierwszych dni życia dziecka zwracaj uwagę aby głowa ułożona była raz na jednej raz na drugiej stronie.
- Podczas noszenia maluszka unikaj pozycji pionowej. Pamiętaj, że noszenie ma ogromne znaczenie. Tak malutki bobas nie ma jeszcze odpowiednio wzmocnionych mięśni aby utrzymać swoje ciało w tej pozycji. Często też nieświadomie możemy trzymać maluszka niezgrabnie, czego efektem może stać się asymetryczna postawa maluszka. Dlatego też w pierwszych miesiącach najlepiej nosić maluszka w pozycji fasolki, bokiem do świata lub na leniwca. Pozycję pionową rezerwujemy ewentualnie do odbijania.
- Sprawdź jak usytuowane jest miejsce do snu maluszka. Czy po jednej stronie łóżeczka nie znajduje się okno, interesujące i kontrastowe zabawki co może zachęcać go do patrzenia w jednym kierunku. W takich przypadkach układaj maluszka w łóżeczku zmieniając ustawienia głowy. Takie proste sposoby mogą wiele zmienić w ułożeniu ciałka Twojego dziecka. Stosując od pierwszych dni zasady prawidłowej pielęgnacji unikniesz nieprawidłowych nawyków, które wraz z czasem coraz trudniej jest nam zmienić.
- Staraj się aby w ciągu dnia obracać noworodka na brzuszek, unikając przebywania tylko w pozycji na pleckach. W pierwszych tygodniach dziecko znajduje się w tzw. pozycji zgięciowej tzn. główka oparta jest na policzku, kończyny górne i dolne są zgięte, pupa unisona jest do góry przez co cały ciężar ciała kieruje się w stronę głowy i obręczy barkowej co sprawia, że utrzymanie tej pozycji jest niesamowicie trudne. Mimo to staraj się nie zaprzestać układania maluszka na brzuszku. Bobas zbierając kolejne doświadczenia zacznie podejmować próby odepchnięcia się od podłoża na przedramionach, które z czasem będzie wysuwał coraz bardziej do przodu, obracania główki raz na prawą raz na lewą stronę, aby w kolejnych miesiącach utrzymać główkę w przestrzeni i bez problemu spojrzeć w prawo czy lewo. Dlatego układanie niemowlaka na brzuszku jest niesamowicie istotne. Warto pamiętać, że w momencie kiedy wasze dziecko śpi na brzuszku nie możemy zaliczyć tego do dziennej dawki brzuszkowania, ponieważ nie jest to dla niego czas aktywności. Co więcej, ważne aby niemowlę przebywało na brzuszku nie tylko na miękkim podłożu, ale i na twardym, dzięki czemu łatwiej będzie mu budować stabilną postawę co otworzy drogę do zdobywania nowych umiejętności.
- Baw się z dzieckiem zachęcając go do osiągania symetrii ciała. Szczególnie w tych pierwszych miesiącach zależy nam aby maluszek dążył do symetrii, łączenia rączek w linii środkowej ciała czy skupienia wzroku w centrum. Zachęcaj go piosenkami czy zwykłą pogadanką o pogodzie do zatrzymania wzroku na Twojej twarzy przed dłuższy czas. Pomoże to wzmocnić więź między rodzicem, a maluszkiem oraz dodatkowo ćwiczyć umiejętność osiągania symetrii. Włóż zabawkę maluchowi w rączki aktywizując obie strony, potrzyj rączką o rączkę, nóżką o nóżkę i skieruj je złączone w stronę ust. Z czasem zaobserwujesz, że maluch potrafi sam osiągnąć symetrię ciała oraz wykonać proste zabawy obiema rączkami wkładając je do buzi czy próbując łapać podawaną zabawkę.
Mam w domu starszaka
Warto pamiętać, że każda niewyprowadzona asymetria może wiązać się z wadami postawy w przyszłości przeradzając się w skoliozę, skrzywienie kręgosłupa, pogłębioną lordozę czy kifozę.
Obserwuj swoje dziecko np. podczas wchodzenia po schodach czy też przy zwykłych czynnościach codziennych. Zwróć uwagę na ustawienie głowy, barków, miednicy. Jesteś pierwszą osobą, która jest w stanie zauważyć nieprawidłowość. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto udać się specjalisty.
Jesteśmy tu dla Ciebie. Nasi specjaliści fizjoterapii dziecięcej pomogą rozwiać Twoje wątpliwości, a w przypadku zdiagnozowania asymetrii przeprowadzą Cię przez cały proces rehabilitacji.
- MichalskaA., Szczukocki M., Szwilling Z., Wendor J.: „Diagnostyka różnicowa asymetrii niemowląt” Developmental Period Medicine, 2016;XX,4
- Karolina Biel
Fizjoterapeuta dziecięcy
Karolina pomaga wyrównać napięcie mięśniowe, zlikwidować asymetrie ciała czy główki. Pracuje z dziećmi starszymi z wadami stóp, wadami postawy czy skoliozą.
Pasjonuje się osteopatią pediatryczną i wczesnym wspieraniem rozwoju dzieci do lat 2.